Tips voor een geslaagde opvolging

1. Begin tijdig na te denken over de overlating/opvolging van uw bedrijf.

De overlating of opvolging is een complexe problematiek die bepalend kan zijn voor de toekomst van het familiebedrijf en de familiale belangen. Hiervoor dient de nodige tijd vrijgemaakt te worden. De 'pater/mater familias' dient zich tijdig te bezinnen over vragen als: 'Waar wil ik naartoe met mijn bedrijf rekening houdend met het feit dat het roer, vroeg of laat, dient overgedragen te worden?', 'Wie gaat het familiebedrijf in de toekomst leiden?', 'Hoe wordt het bestuur best geregeld?', 'Welke functie is voor alle betrokkenen weggelegd?' 'Hoe worden de eigendomsrechten op de aandelen verdeeld of toebedeeld?'

Wacht hiermee niet tot de zoon of dochter er zelf over begint ... of interesse verliest.

2. Onderscheidt de problematiek van vermogen met deze van management

De overdracht van een familiebedrijf heeft 2 belangrijke dimensies die verschillend dienen benaderd te worden :

1) het vermogensaspect met als belangrijke doelstelling een eerlijke verdeling van het vermogen tussen uw erfgenamen.
2) het management aspect waarbij u zoekt naar de toekomstige bedrijfsleider voor uw onderneming.

3. Start met een grondige doorlichting en waardering van het bedrijf.

Analyseer de sterktes en zwakke punten van het bedrijf evenals de opportuniteiten en risico's (SWOT-analyse). Breng duidelijkheid over de actuele financiële positie van de onderneming en verwachte evolutie.

Laat een waarde van het familiebedrijf bepalen gebaseerd op verschillende waarderingsmethodes die zowel uitgaan van de substantiële waarde van de onderneming als van de toekomstige opbrengstwaarde. Het belang van dit onderzoek ligt meer in de analyse van de waardebepalende factoren dan in de bepaling van de uiteindelijke prijs.

4. Werk gestructureerd aan de hand van een synthese- en actieplan.

Een optimale regeling voor de overname/opvolging van het familiebedrijf vereist een grondige studie op organisatorisch, juridisch, fiscaal en financieel vlak, met daaraan gekoppeld een strategisch plan voor het bedrijf, een opleidingsplan voor de opvolger en het uitwerken van een regeling waarbij de eigendom wordt overgedragen aan de opvolger.

Bereid uw bedrijf voor op de overlating.

5. Bekijk alle mogelijkheden om het bedrijf over te laten.

Het is belangrijk in de oriëntatiefase alle mogelijke overdrachtsscenario’s voor ogen te houden. Als u met een breed vizier de mogelijkheden afweegt, verhoogt de kans dat u het beste scenario kiest om uw onderneming klaar te maken voor de overdracht. Soms is de overdracht aan een derde partij (overlating-verkoop) een betere oplossing dan familiale opvolging. In sommige gevallen wordt beter gekozen voor het aantrekken van een manager en blijft het bedrijf in eigendom van de familie. U kunt ook kiezen voor een geleidelijke overdracht waarbij iemand van de familie, een personeelslid of een nieuwe vennoot in fasen eigendom en leiding verwerft.

Men mag slechts voor familiale opvolging kiezen indien er een bekwame en gemotiveerde opvolger is.

6. Maak het bedrijf klaar voor de opvolging.

Het opsplitsen van vastgoed en de bedrijfsactiviteiten maakt de overname vaak makkelijker en transparanter. Op die manier kan het vastgoed deel blijven uitmaken van het familievermogen en levert het een vast inkomen op, terwijl tegelijkertijd de overname van de aandelen of het handelsfonds financieel minder zwaar wordt. Reorganisaties zoals partiële splitsing of incorporatie kunnen vaak belastingneutraal.

Los eerst de bedrijfseconomische en familiale vragen op alvorens de opvolgingsregeling juridisch en fiscaal te optimaliseren.

7. Durf vertrouwen stellen in uw opvolger.

Specifiek voor familiale ondernemingen is dat er naast het economische aspect ook een emotioneel aspect is, dat de overdracht soms ernstig kan bemoeilijken of zelfs onmogelijk maken.

Stel geen onrealistische verwachtingen aan de opvolger. Conflicten hebben een directe impact op het gezin en/of de familie. Conflicten kunnen verstrekkende gevolgen hebben, die het economische aspect ver overstijgen. Een niet goed voorbereide overdracht kan veel leed veroorzaken en het verloren gaan van familiale banden tot gevolg hebben.

De familiale zaakvoerder heeft meestal ook een zeer nauwe band met de onderneming. Hij beschouwt het bedrijf vaak als 'zijn kind'. Afscheid nemen van het bedrijf en het roer overlaten aan de volgende generatie kan een heel moeilijke ervaring zijn voor de zaakvoerder. Durf het bedrijf geleidelijk los te laten.

8. Doe beroep op externe adviseurs die ervaren en deskundig zijn in overnamebegeleiding.

Gezien de complexiteit en gevoeligheid van deze materie is het nuttig hiervoor beroep te doen op een neutrale vertrouwenspersoon, die de situatie kan objectiveren en waarmee in alle openheid van gedachten kan gewisseld worden. Deze persoon moet niet alleen een expert zijn op financieel, boekhoudkundig, organisatorisch vlak, maar dient eveneens in staat te zijn te luisteren en een objectieve, bemiddelende rol te spelen tussen de familieleden.

Bij grotere familiale ondernemingen kan de raad van bestuur een belangrijke rol spelen in dit proces; zij kan initiatief nemen om de bedrijfsleider aan te zetten tot de oplossing van dit probleem; zij kan het proces volgen en in goede banen leiden; zij kan een objectiverende rol spelen tussen overdrager en opvolger.

9. Definieer duidelijk de nieuwe rol en functie van de betrokkenen.

Voldoende aandacht moet gaan naar de nieuwe rol die de overdrager zal spelen: voorzitter van de raad van bestuur, raadgever, stille vennoot of nog een andere rol? Indien zijn toekomstige rol niet goed wordt gedefinieerd dreigen er conflicten te ontstaan met de opvolger.

Ook de rol van de andere partijen dient in kaart te worden gebracht. Als iemand bijvoorbeeld naar aanleiding van de opvolging voor het eerst aandeelhouder of bestuurder wordt, moet hij/zij zich goed bewust zijn van de inhoud van die nieuwe rol.

10. Leg alle afspraken duidelijk en sluitend vast.

Goede afspraken maken goede vrienden, ook binnen de familie. Het opmaken van de overdrachtsovereenkomst, aandeelhoudersovereenkomst, management-overeenkomst, enz. is werk voor gespecialiseerde juristen. Standaardmodellen hebben hun nut, maar een opvolgingsregeling is maatwerk en omwille van het belang dient dit professioneel aangepakt.